بررسی تاثیر تاج پوشش‌های مختلف زیتون بر برخی خصوصیات خاک در یک سیستم آگروفارستری (مطالعه موردی: شهرستان آق‌قلا-استان گلستان)

سابقه و هدف:درختان نقش مهمی در تمامی اکوسیستم خاکی ایفا می‌کنند. درختان از طریق سیستم ریشه‌ای و تاج پوشش‌های خود، می‌توانند تاثیر بسزایی در حفاظت،حاصلخیزی و بهبود کیفیت خاک داشته باشند. تحقیقات انجام شده در زمینه تاثیر نقش درختان بر خصوصیات خاک نشان می-دهد که حضور درختان نقش مهمی در بهبود خصوصیات خاک تحت تاج پوشش خود داشته است. با توجه به اهمیت و نقش درختان بر خصوصیات خاک اطراف خود، مدیریت درختان در برنامه‌های اصولی حفاظت و حاصلخیزی خاک ضروری است. یکی از مواردی که می‌بایست در این راستا مورد توجه قرار گیرد، تاج پوشش درختان می‌باشد. به همین جهت در این پژوهش به بررسی تاثیر تاج پوشش درختان زیتون در یک نوع سیستم آگروفارستری بر روی مواد آلی و عناصر غذایی خاک پرداخته شده است. مواد و روش:برای انجام این تحقیق زمینی تحت سیستم آگروفارستری (کشت گندم در بین درختان زیتون) و زمین تحت کشت گندم (منطقه شاهد) در نظر گرفته شد. در سیستم آگروفارستری، سه تیمار سطح تاج پوشش: تاج پوشش‌های کوچک، تاج پوشش‌های با سطح متوسط و تاج پوشش‌های بزرگ در نظر گرفته شد. ماده آلی خاک از روش تیتراسیون و نیتروژن کل خاک از رابطه همبستگی بین نیتروژن و ماده آلی محاسبه شد. فسفر محلول در خاک از روش اولسن و همکاران و دستگاه اسپکتروفتومتری استفاده گردید. پتاسیم از روش عصاره‌گیری با استات آمونیوم و دستگاه فلیم‌فتومتری اندازه‌گیری شد. میانگین وزنی قطر خاکدانه به روش الک تر اندازه‌گیری شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار SPSSو Excelو برای مقایسه میانگین از آزمون حداقل تفاوت معنی‌داری (LSD) استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تیمار‌های مختلف تاج پوشش تاثیر معنی‌داری بر ماده آلی، فسفر و میانگین وزنی قطر خاک‌دانه در سطح معنی‌داری یک و پنج درصد داشتند. ارتباط معنی‌داری بین تیمارهای مختلف تاج پوشش و میزان پتاسیم خاک مشاهده نشد. در نتیجه‌ی اجرای سیستم آگروفارستری، میزان ماده آلی از22/0 به 49/1 درصد، نیتروژن کل خاک از 01/0 به 074/0 درصد، فسفر خاک از 79/0 به 22/1 میلی‌گرم بر لیتر، پتاسیم از 94/4 تا 95/6 میلی‌گرم بر لیتر، میانگین وزنی قطر خاکدانه از 04/0 به 15/0 میلی متر افزایش داشتند.نتیجه‌گیری: حضور لاشبرگ و بقایای گندم در پای درختان موجب افزایش مواد آلی و غذایی خاک و بهبود خصوصیات خاک شده است. سیستم آگروفارستری به دلیل تلفیق چند نوع سیستم مختلف (درختکاری، زراعت و مرتع) می‌تواند به عنوان راهکاری در جهت افزایش حاصلخیزی خاک و کمک به جلوگیری از فرسایش خاک به ویژه در مناطق خشک باشد. امروزه به دلیل افزایش جمعیت، نیاز روز افزون به مواد غذایی را در پی داشته است. همین امر منجر به افزایش بهره‌برداری از زمین‌های کشاورزی و از دست رفتن حاصلخیزی خاک شده است. سیستم‌های آگروفارستری به عنوان نوعی کشاورزی پایدار می‌تواند در دراز مدت به حاصلخیزی خاک بیافزاید.